#Topaz

Historia topazu

Topaz jest znany ludzkości od tysięcy lat. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą ze starożytnego Egiptu, gdzie był używany jako kamień ozdobny i talizman. Starożytni Grecy i Rzymianie również cenili topaz, choć nie zawsze rozróżniali go od innych kamieni, takich jak chryzoberyl czy cytryn.

Topaz był kamieniem otoczonym wieloma wierzeniami i mitami:

• Starożytny Egipt: Egipcjanie wierzyli, że topaz zawiera boską moc słońca Ra, dlatego przypisywano mu ochronne właściwości, zwłaszcza przed złymi duchami i chorobami.

• Grecy i Rzymianie: uważali, że topaz zapewnia siłę, chroni przed urazami i zwiększa jasność umysłu. Grecy wierzyli też, że topaz mógł zapewnić niewidzialność.

• Średniowiecze: wierzono, że topaz leczy choroby psychiczne, zatrucia i reguluje emocje, a także że pomaga ujawniać prawdę.

• Hinduskie wierzenia: według tradycyjnych tekstów sanskryckich topaz noszony przy szyi miał zapewniać długowieczność, piękno i inteligencję.

Topaz jest fluorokrzemianem glinu zawierającym dodatkowo anion hydroksylowy (OH-). Pochodzenie nazwy niejednoznaczne, nazwa wywodzi się od sanskrytu topas, co oznacza ogień i jest aluzją do pomarańczowej barwy minerału, albo z gr. topazos – poszukiwać w domyśle wyspy, prawdopodobnie chodzi tu o wyspę Św. Jana (Zabardżat) na Morzu Czerwonym, gęste mgły spowijające wyspę sprawiały, że była ona trudno zauważalna. Wzór chemiczny Al2(F,OH)2SiO2.

Barwa: od bezbarwnego, jasnożółty do żółtobrązowego, czerwonawobrązowego, pomarańczowy, różowy, jasnoniebieski.

Miejsca występowania:

- Norwegia: Iveland – kryształy żółtawe, duże silnie zanieczyszczone, o masie dochodzącej do 80 kg; a także Drammen, Oslo – okazy niebieskie.

- Niemcy: Auerbach, Saksonia – duże dobrze wykształcone kryształy; Altenberg – żółte lub fioletowobiałe agregaty, zwane lokalnie pyknitem).

- Ukraina: Żytomierz – duże brązowawe i niebieskie kryształy.

- Rosja: Ural Południowy – różowe i bladoróżowe kryształy razem z berylem, chryzoberylem, turmalinami.

- Birma: duże kryształy żółte i niebieskie oraz wysokiej jakości okazy bezbarwne.

- Indie: bardzo czyste bezbarwne kryształy.

- Sri Lanka: Balangoda – piękne o żółtej barwie; okręg Ratnapura – jasnoniebieskie kryształy znane pod niepoprawną nazwą wodnych szafirów.

- Japonia: Takayama, Naegi – dobrze wykształcone, różnobarwne kryształy.

- Pakistan: Katlang – kryształy duże, różowoczerwone, a także bezbarwne.

- Namibia: Klein Spitzkopje - kryształy bezbarwne i niebieskie.

- Brazylia: okazy brązowe, żółtawobrązowe do czerwonaworóżowych. Brazylia była ważnym źródłem topazów dla Europy w XVIII i XIX wieku.

- Australia: dobrej jakości, różnobarwne kryształy.

- Polska: niewielkie kryształy znaleziono u podnóża Gór Izerskich w okolicy Kamienia oraz w szczelinach granitów strzegomskich i pegmatytach granitowych w okolicy Szklarskiej Poręby, bez znaczenie gemmologicznego.

Właściwości fizyczne i chemiczne

· Skład chemiczny: Al₂SiO₄(F,OH)₂ (glinokrzemian fluoru i hydroksylu)

· Twardość: 8 w skali Mohsa (bardzo twardy minerał)

· Barwa: bezbarwny, niebieski, żółty, różowy, czerwony, zielony, brązowy (często zmieniany przez obróbkę termiczną i napromieniowanie)

· Połysk: szklisty

· Przełam: muszlowy

· Gęstość: 3,4–3,6 g/cm³

· Łupliwość: doskonała w jednym kierunku (co sprawia, że jest wrażliwy na uderzenia mimo wysokiej twardości)

Największe i najsłynniejsze topazy

Topaz z Brazylii (Minas Gerais)

• Brazylia to największy producent topazu na świecie, szczególnie słynna z tzw. imperialnego topazu – rzadkiego i drogiego okazu o kolorze różowo-pomarańczowym.

• Największy oszlifowany topaz pochodzi z Brazylii i nazywa się "El-Dorado Topaz":

- Waga: ok. 31 000 karatów (ponad 6 kg!)

- Kolor: złoty żółty

- Miejsce: Muzeum w Madrycie, Hiszpania

Topaz "American Golden Topaz"

• Waga: 22 892 karatów (ok. 4,5 kg)

• Kształt: fasetowany, owalny

• Miejsce: Smithsonian Institution, USA

• Uważany za jeden z największych oszlifowanych żółtych topazów na świecie

Topaz w British Museum (Londyn)

• Kilka bardzo dużych okazów o masie ponad 9 000 karatów każdy

Ezoteryka i symbolika:

• Uważany za kamień spokoju, prawdy i mądrości

• Niebieski topaz wiąże się z czakrą gardła – komunikacją i ekspresją

• Żółty i pomarańczowy topaz wspiera twórczość i witalność

Insygnia królewskie

Topaz jest obecny w niektórych insygniach i klejnotach królewskich, choć nie tak powszechnie jak diamenty, rubiny czy szafiry.

• Klejnoty brytyjskie: W brytyjskich klejnotach koronnych znajduje się kilka okazów topazu, choć często są one mylone z innymi kamieniami. Niebieski topaz bywał dawniej uznawany za szafir, zanim zaczęto go dokładniej klasyfikować.

• Rosyjskie klejnoty koronacyjne: Rosyjscy carowie również używali topazów w biżuterii dworskiej. Jeden z najbardziej znanych przykładów to „Brazylijski topaz” (rzeczywiście topaz, nie mylony z innym minerałem), który znajduje się w niektórych carskich insygniach. Katarzyna Wielka podobno ceniła topazy.

• Inne monarchie europejskie: Topaz, szczególnie żółty i różowy, zdobił korony i berła niektórych dynastii, np. Habsburgów czy Burbonów.

• Geopolityczny kontekst: np. jak Brazylia była ważnym źródłem topazów dla Europy w XVIII i XIX wieku.

Symbolika kolorów topazu:

· Niebieski topaz – symbol mądrości, lojalności, często kojarzony z mędrkami i niebem. Obecnie najbardziej popularny dzięki obróbce radiacyjnej. Symbolizuje spokój, lojalność i duchową mądrość.

· Złoty (imperialny/cesarski) topaz – związany z bogactwem, słońcem, władzą, czasem z bóstwami. Najcenniejszy. Nazwa „cesarski” pochodzi z XIX wieku, gdy topazy o tej barwie były zarezerwowane dla rosyjskiej rodziny carskiej.

· Bezbarwny topaz – oczyszczająca energia, często mylony z diamentem. Często wykorzystywany jako tańsza alternatywa dla diamentów.

· Różowy i czerwony topaz – rzadszy, bardziej nowoczesny w znaczeniu, ale można dodać elementy romantyczne. Rzadkie i wyjątkowo cenione. Kojarzone z miłością, pasją i elegancją.

· Topaz zielony i pomarańczowy – rzadziej spotykane, ale cenione za oryginalność i energetyzujące barwy.

Topaz w historii i legendzie

· Antyczne początki – nazwa „topaz” wywodzi się prawdopodobnie od greckiej wyspy Topazios (obecnie Zabargad), choć tam znajdowano raczej perydoty.

· Mistyczne moce – w średniowieczu uważano, że topazy chronią przed trucizną, dają jasność umysłu i wzmacniają siłę woli.

· Topaz na dworach królewskich – był często osadzany w insygniach władzy, szczególnie w barokowych i rokokowych koronach.

Legendarne topazy świata

· Braganza – legendarny topaz (lub rzekomy diament) ważący 1 680 karatów, który zdobił koronę portugalską.

· Topazy z Uralu – rosyjskie złoża dostarczały niegdyś najpiękniejszych złotych topazów, zarezerwowanych dla arystokracji.

· Topazy brazylijskie – największe i najczystsze kamienie pochodzą z Brazylii; kraj ten jest dziś głównym źródłem topazów cesarskich i niebieskich.

Topaz w kulturze i symbolice

· Kamień urodzinowy listopada – szczególnie ceniony jako talizman przynoszący radość, zdrowie i sukces.

· Ezoteryczne znaczenie – w litoterapii uważa się, że topaz wzmacnia intuicję, pomaga w rozwoju duchowym i chroni przed negatywnymi energiami.

· W sztuce i modzie – stosowany w biżuterii art déco i współczesnych projektach haute couture.

Topaz to kamień nie tylko piękny, ale i głęboko zakorzeniony w historii ludzkości. Jego barwy, rzadkość i legendarne konotacje sprawiają, że do dziś pozostaje symbolem luksusu, potęgi i duchowego światła.

https://www.jr-pracownia-artystyczna.pl/bransoletka-z-topazem-nr-kat-408a

https://www.jr-pracownia-artystyczna.pl/naszyjnik-z-agatem-nr-kat-408

Źródła:

- Deer, W.A., Howie, R.A., Zussman, J. – An Introduction to the Rock-Forming Minerals
- Klein, C., Dutrow, B. – The Manual of Mineral Science