#Szmaragd

#Szmaragd

Szmaragd (Be3Al2Si6O18, twardość 7,5 w skali Mohsa) jest jedną z odmian berylu. Nazwa szmaragd pochodzi od starożytnego greckiego słowa "smaragdos" oznaczającego zielony kamień i pierwotnie dotyczyło różnych zielonych minerałów. Kolor zielony pochodzi głównie od domieszki chromu, rzadziej wanadu. Szmaragdy są świadectwem piękna natury i inspirującej mocy. Hipnotyzują zielonym kolorem. Są cenione od wieków, zarówno przez członków rodziny królewskiej, jak i celebrytów.

Szmaragdy są twarde, choć stosunkowo łatwo kruszą się z powodu zawartych w nich zanieczyszczeń, takich jak woda, gaz, małe pęknięcia lub inkluzje innych minerałów. Jednak w przeciwieństwie do wielu innych kamieni jubilerskich, te zanieczyszczenia nie zmniejszają wartości szmaragdów. Szmaragdy zazwyczaj zawierają wiele pęknięć, szczelin i wtrąceń - z tego powodu większość szmaragdów jest zanurzana w oleju lub krzemionce, aby zmniejszyć widoczność wtrąceń i poprawić przejrzystość. Szmaragdy można pociąć na wiele kształtów, a nawet rzeźbić, ale ponieważ są dość kruche, często są cięte w prostokątny kształt. „Szmaragkowy krój” ma na celu zminimalizowanie pęknięć kryształu w narożnikach, podkreślając jednocześnie kolor klejnotu.

Według Księgi Rekordów Guinnessa, największy szmaragd (w matrycy) został znaleziony na Madagaskarze. Ma 1,25 m długości i waży 536 kg. Większość największych okazów pochodzi ze wschodnich Andów w Kolumbii i Bahia w Brazylii.

Historia

Szmaragdy są cenione od tysięcy lat i pojawiają się w mitach i legendach wielu kultur. Istnieją dowody na to, że szmaragdy były sprzedawane na rynkach babilońskich ponad 4000 lat p.n.e. W mitologii greckiej Hermes podarował gigantyczny szmaragd dla Afrodyty, a w tradycji hebrajskiej szmaragd był jednym z czterech drogocennych kamieni przekazanych Salomonowi.

Jedna z najsłynniejszych kolekcji klejnotów, w tym szmaragdy, była własnością starożytnej królowej Egiptu Kleopatry ponad 2000 lat p.n.e. Kleopatra była właścicielem szmaragdowych kopalń egipskich, które zostały przejęte przez Rzymian po jej śmierci. Rzymianie wydobywali szmaragdy, aż do VI wieku naszej ery.

Egipcjanie wierzyli, że szmaragdy mogą leczyć choroby oczu, a zielony kolor szmaragdów reprezentuje płodność i odrodzenie. Z tego powodu szmaragdy zostały umieszczane w gardle mumii w celu ochrony podczas podróży do podziemnego świata i zapewnienia zmarłemu siły, gdy odrodzi się w życiu pozagrobowym. W Indiach szmaragdy były czczone, nanoszono na nie święty tekst i były noszone przez elity, jako talizmany – między innymi przez Szahdżahan (Szach Dżahan), który wzniósł Tadż Mahal.

Grecy wysoko cenili szmaragdy i wierzyli, że mają właściwości lecznicze. Filozof Arystoteles pisał o pięknie i cnotach szmaragdów. Grecy wierzyli, że noszenie szmaragdów w pobliżu skóry może pomóc w leczeniu chorób oczu i złagodzenia stresu.

Rzymianie byli wielkimi wielbicielami szmaragdów i powszechnie je używali w biżuterii. Wierzyli, że szmaragdy mają moc łagodzenia chorób oczu i przywracania wzroku. Rzymski autor Pliniusz Starszy napisał o szmaragdach w swojej słynnej pracy "Historia naturalna", opisując je jako "najbardziej cenne z kamieni". Rzymianie wierzyli również, że szmaragdy mogą pomóc w płodności i często były noszone jako amulety przez kobiety, które chciały począć.

W czasach rzymskich szmaragdy były wysoko cenione za ich piękno i często były włączane do skomplikowanych wzorów w biżuterii. Jedna z najbardziej znanej biżuterii z tej epoki to szmaragdowe kolczyki bizantyjskiej cesarzowej Teodory, o których mówiono, że były ozdobione dużymi szmaragdami w kształcie gruszki. Upadek imperium rzymskiego oznaczał koniec tej epoki, ale wpływ greckiej i rzymskiej sztuki i kultury trwał.

Inkowie

Imperium Inków było największą przedkolumbijską cywilizacją w obu Amerykach i rozkwitło w Andach Ameryki Południowej od XV wieku, aż do przybycia hiszpańskich konkwistadorów w XVI wieku. Inkowie głęboko cenili szmaragdy, które, jak sądzili, mają moce mistyczne i mogą przynieść szczęście i dobrobyt tym, którzy je posiadali.

Inkowie nazywali szmaragdy jako "Yacumama", co oznacza "Matka wszystkich wód". Wierzyli, że szmaragdy są darem od ich bogów i mają moc ochrony swoich upraw przed suszą i szkodnikami. Inkowie używali szmaragdów w biżuterii, odzieży i artefaktach religijnych do dekoracji swoich świątyń i pałaców, w tym słynnej Świątyni Słońca w Cusco.

Inkowie pozyskiwali szmaragdy poprzez handel z innymi cywilizacjami, w tym z ludem Muzo z dzisiejszej Kolumbii. Muzo byli ekspertami w górnictwie szmaragdowym i używali szmaragdów w swoich ceremoniach religijnych. Inkowie cenili szmaragdy tak wysoko, że czasami były używane, jako waluta w handlu z innymi cywilizacjami.

Imperium Inków zostało podbite przez Hiszpanów w XVI wieku, a wiele skarbów Inków, w tym ich szmaragdowa biżuteria i artefakty, zostało splądrowanych lub zniszczonych. Jednak niektóre ze szmaragdowych dzieł Inków przetrwały.

Inkowie bardzo cenili szmaragdy, które ich zdaniem miały mistyczne moce i mogły przynieść szczęście i dobrobyt. Używali szmaragdów w biżuterii, ubraniu i artefaktach religijnych i było wysoko cenione w handlu z innymi cywilizacjami. Pomimo zniszczeń dokonanych przez hiszpański podbój, dziedzictwo Inków w szmaragdowej biżuterii żyje nadal.

Szmaragdy z kolumbijskich kopalń były wykorzystywane przez ludność z Meksyku, Peru i Chile przez około 1000 r. n.e. W połowie XV wieku Hiszpanie siłą przejęli kilka większych kopalń w Kolumbii, w tym największą kopalnię Muzo, w której szmaragdy wydobywali Indianie z lokalnego plemienia Muzo. Zniewolili i zabili wielu miejscowych. W połowie XVI wieku Hiszpanie sprowadzali szmaragdy z Ameryki Południowej do Europy i Azji. W 1985 roku nurkowie odnaleźli 2000 kolumbijskich szmaragdów z hiszpańskiego galeonu, który zatonął w 1622 roku.

Szmaragd Bahia – „klejnot przeklęty”

Szmaragd Bahia o wadze 341 kg był w centrum międzynarodowych kontrowersji. Został odkryty w Brazylii w 2001 roku i składa się z 9 kryształów o wymiarach od 22 cm do 3,7 cm długości. Został przeniesiony do USA i ostatecznie skonfiskowany przez detektywów z Los Angeles w 2008 roku z powodu trwających sporów o własność. Dziewięciu mężczyzn, jedna kobieta i trzy korporacje twierdziły, że są właścicielami szmaragdu. Ponadto rząd Brazylii rościł sobie prawo, ponieważ twierdził, że kamień został wydobyty nielegalnie na ich terytorium i powinien zostać zwrócony. Niektórzy eksperci uważają, że nie ma dużej wartości jubilerskiej, ponieważ wiele kryształów jest małych i niskiej jakości. Jest raczej unikatem geologicznym i kolekcjonerskim niż surowcem na klejnoty. Zyskał status „klejnotu przeklętego” ze względu na niekończące się batalie prawne i tajemnicze zniknięcia.

Szmaragd Bahia był tematem wielu książek i dokumentu National Geographic.

Australia

W Australii szmaragd został po raz pierwszy wydobyty w pobliżu Emmaville w Nowej Południowej Walii w 1890 roku. Jednak tylko niewielka część wydobytego berylu była dobrej jakości, więc kopalnia została zamknięta w 1897 roku. Górnictwo i poszukiwania na małą skalę trwały od 1908 do 1963 roku z niewielkim powodzeniem. Kopalnia Triple Chance w pobliżu Broken Hill działała od 1960 do 1990 roku i była znana z dużych żółtych kryształów berylowych, ale nie o jakości klejnotów.

W Australii Zachodniej szmaragdy zostały odkryte w 1912 roku w skałach metamorficznych (mika łupków) i pegmatycie. Od tego czasu w Poonie prowadzone są nieregularne prace wydobywcze na małą skalę, w tym rozwój kopalni Agha Khan w latach 40 XX wieku. Górnictwo podziemne rozpoczęto w kopalni Agha Khan w 1979 roku, eksploatację zakończono zaledwie rok później 1980 z powodu trudnych warunków górniczych i braku wysokiej jakości kamieni szlachetnych. Złoża Menzies odkryto w 1974 roku. I od tego czasu prowadzone jest nieregularne wydobycie.

Powstawanie szmaragdu

W Australii szmaragd jest związany z granitowymi pegmatytami i metamorficznymi skałami zwanymi łupkami, można je także znaleźć osadzone w kalcycie lub kwarcu. Pegmatyt tworzą się, gdy magma stygnie. Kryształy szmaragdu mogą rosnąć, gdy pozostały roztwór ochładza się tak długo, jak obecne są niezbędne pierwiastki, w tym beryl. Szmaragdy mogą również tworzyć się w żyłach w skorupie z gorących płynów, które wydobywają się z głębszej magmy.

Szmaragdy syntetyczne, nazywane również „szmaragdami wytworzonymi”, są otrzymywane w warunkach laboratoryjnych za pomocą dwóch głównych metod: procesu topnikowego (flux-growth) oraz procesu hydrotermalnego.

W procesie topnikowym składniki niezbędne do powstania szmaragdu — przede wszystkim beryl (zawierający beryl) i chrom (odpowiedzialny za zieloną barwę) — są rozpuszczane w specjalnym topniku, czyli mieszaninie chemikaliów pozostających w stanie ciekłym w bardzo wysokich temperaturach. Do takich topników zaliczają się np. tlenek litu (Li₂O), tlenek molibdenu (MoO₃) i tlenek wanadu (V₂O₅). Następnie stopniowo dochodzi do krystalizacji na zarodkach berylu, co prowadzi do powstania syntetycznego szmaragdu.

Proces ten jest długotrwały i wymaga precyzyjnej kontroli temperatury oraz składu chemicznego, ale pozwala uzyskać kamienie o cechach bardzo zbliżonych do naturalnych szmaragdów — zarówno pod względem wyglądu, jak i właściwości fizycznych.

Synteza hydrotermalna polega na:

• rozpuszczaniu surowców (np. tlenków metali) w gorącym, często kwaśnym roztworze wodnym pod wysokim ciśnieniem,

• procesie krystalizacji w specjalnym autoklawie, który posiada dwie strefy: gorącą (gdzie rozpuszcza się składniki) i zimną (gdzie dochodzi do krystalizacji),

• wzroście kryształów w warunkach zbliżonych do naturalnych, dzięki czemu syntetyczne minerały mogą mieć bardzo podobne właściwości do swoich naturalnych odpowiedników.

Szmaragdowy przerost na bezbarwnym berylu:

• zawansowana metoda, w której na naturalnym (lub syntetycznym) bezbarwnym berylu (czyli goszenicie) krystalizuje się warstwa syntetycznego szmaragdu.

• technika ta pozwala uzyskać kamień wyglądający jak naturalny szmaragd, ale znacznie tańszy — wykorzystywana jest m.in. w jubilerstwie.

Górnictwo

Szmaragdy były wydobywane komercyjnie w Australii w trzech głównych złożach Poona i Menzies w Australii Zachodniej oraz Emmaville w Nowej Południowej Walii. Szmaragdy znajdują się zazwyczaj w skałach wśród warstw innych minerałów, takich jak mika. Górnictwo odkrywkowe lub górnictwo tarasowe są najczęstszymi metodami. Górnicy używają łopat, koparek lub innego sprzętu do robót ziemnych, w zależności od skali kopalni. Jeśli ruda szmaragdowa znajduje się pod znaczną warstwą gleby i skał, używane są materiały wybuchowe. Czasami używana jest do wysadzania skał woda pod wysokim ciśnieniem, aby odsłonić skały mineralne. Tunele są wykorzystywane do wydobywania szmaragdów z głębszych warstw skalnych.

Szmaragdy są usuwane z odsłoniętej strefy za pomocą dłut ręcznych. W niektórych większych kopalniach pracownicy ochrony transportują wydobyte z kopalni szmaragdy do zakładów przetwórczych w zamkniętym pudełku.

Źródło:

1. https://jabizuteria.pl/pl/blog/13_szmaragd-zielony-ciekawostki-oraz-wlasciwosci.html

2. https://jrcolombianemeralds.com/blogs/news/all-you-need-to-know-about-emeralds-and-its-history-emerald-essentials

3. George Frederick Kunz, The Curious Lore of Precious Stones

4. Richard W. Hughes, Ruby & Sapphire

5. Jack Ogden, Jewellery of the Ancient World

6. Gemological Institute of America (GIA)