Lapis lazuli

Lapis lazuli

Lapis-lazuli (dosłownie: niebieski kamień) jest skałą. Współcześnie zalicza się go do kamieni ozdobnych. Lapis lazuli to skała metamorficzna, której najważniejszym składnikiem jest lazuryt. Ma umiarkowaną twardość, co czyni go stosunkowo łatwym w obróbce. Tym jednak, co zdecydowało o jego olbrzymim znaczeniu, była piękna ciemnoniebieska barwa, którą zawdzięcza jednemu ze swoich składników: lazurytowi. Lapis lazuli jest skałą składającą się głównie z niebieskiego minerału lazurytu (w przeszłości to właśnie ten składnik był źródłem barwnika o nazwie ultramaryna). Mogą pojawiać się także domieszki pirytu, kalcytu, augitu, diopsydu i innych. W odcieniach błękitu znajdują się elementy pirytu, co potęguje wrażenie rozgwieżdżonego nieba. Pierwsze użycie tego minerału datowane jest na 7000 lat p.n.e. Artefakty z tym kamieniem zostały odnalezione w Bhirranie, najstarszym miejscu cywilizacji doliny Indusu.

Ze względu na swój niebieski kolor lapis lazuli uważany był od wieków za święty kamień. Jego tajemnicza nazwa jest efektem połączenia kilku języków. Lapis lazuli oznacza "kamień niebieski". Wywodzące się z łaciny lapis oznacza kamień, lazhward po persku to niebieski, a połączone z arabskim azul, oznacza niebieskie niebo. Słowo lazuli jest formą dopełniacza średniowiecznego łacińskiego słowa lazulum, które pochodziło od arabskiego słowa (al)lazurwarda, a zostało ono zaczerpnięte z perskiego lzhwarda. Pierwotnie była to nazwa miejsca, ale okazało się, że oznacza niebieskie ze względu na jego związek z kamieniem.

Lapis lazuli, był wydobywany w najstarszych kopalniach na świecie, na przestrzeni dziejów, utorował sobie drogę do miana najbardziej prestiżowego minerału. Kamień ten był szczególnie uwielbiany w starożytnym Egipcie - nie tylko w obrządkach religijnych, czy pogrzebowych, ale także jako składnik biżuterii i podstawa makijażu oraz magicznych eliksirów. Był ceniony bardziej od złota. Używano go, aby okazać cześć i oddanie władcom i bogom. Jest jednym z minerałów wykorzystanych do zdobienia maski pogrzebowej Tutanchamona.

Powszechne wykorzystanie lapis lazuli w Egipcie oraz innych kulturach starożytnych było pokłosiem nie tylko jego walorów estetycznych, ale także łatwej obróbki tego kamienia. Tworzono z niego tysiące przedmiotów od pieczęci do instrumentów muzycznych. Odkrycie sumeryjskich grobowców w mieście Ur, na terenie obecnego Iraku, ujawniło ponad 6000 przedmiotów pokrytych lapisem. Z biegiem lat, minerał nie tylko nie stracił na znaczeniu, ale także zyskał nowe zastosowanie - stał się nieodłącznym elementem malarstwa.

Kamienie i klejnoty od czasów starożytnych związane były z wierzeniami, magicznymi mocami i ze statusem społecznym. Nie należy traktować ich wyłącznie jako minerałów – to także jako elementy kultury, mitologii oraz sztuki. W klejnotach odbijają się ludzkie motywacje, aspiracje i obawy.

Dla wielu społeczeństw kolor niebieski był barwą o wymiarze symbolicznym. Działo się tak zapewne dlatego, że człowiek pragnie wszystkiego, co niedostępne lub niepospolite – a niebieskie pigmenty są jednymi z najrzadziej występujących na Ziemi. U nielicznych roślin i zwierząt, które mogą poszczycić się tym kolorem, stanowi on najczęściej barwę strukturalną. Oznacza to, że ich organizmy nie zawierają niebieskiego pigmentu, ale na drodze ewolucji wykształciły subtelne struktury załamujące światło, by wygenerować różne odcienie błękitu. Ludzie, chcąc pozyskać ten kolor dla siebie, musieli sięgnąć po skały i minerały. W starożytności wybór mieli niewielki: oprócz bardzo rzadkich i twardych szafirów oraz jasnoniebieskich turkusów, dostępny był lapis lazuli.

Historia lapis lazuli

Przez wiele epok karawany kupców z Baktrii – jak kiedyś nazywano obszar Badachszanu – wyładowane cennym kamieniem docierały do miast Indii, Chin, Rzymu, Grecji, Egiptu oraz Mezopotamii, krainy leżącej w dorzeczu Tygrysu i Eufratu.

Udokumentowana historia obrotu lapis lazuli sięga neolitu. Najdawniejsze ślady, sprzed około 9000 lat, pochodzą z doliny Indusu – gdy w połowie lat 70, XX wieku francuscy archeolodzy prowadzili prace wykopaliskowe pozostałości starożytnych cmentarzy osady Mehrgarh, wykopali liczne ozdoby wykonane z tego kamienia.

Około 7000 lat temu mieszkańcy Mezopotamii – prawdopodobnie pierwsi w historii – mieli wystarczająco dużo bogactwa oraz wolnego czasu, by zacząć poszukiwać dóbr luksusowych. Ich pragnieniami zawładnął niebieski kamień. Jego niezwykle wysoka pozycja została utrwalona między innymi w używanych w regionie językach – np. akadyjskie słowo zagindurû oznaczające lapis lazuli (ale też niebieski barwnik czy niebieskie szkło) zawiera termin za-gin, który określa coś lśniącego i cennego. Co ciekawe, starożytne języki z reguły nie miały osobnego słowa nazywającego sam kolor niebieski. Związane jest to ze wspomnianym rzadkim występowaniem tej barwy w przyrodzie.

Sumerowie wierzyli, że naszyjnik z lapisu lazuli zdobił szyję bogini Isztar podczas jej podróży do krainy umarłych. W grobowcu władcy sumeryjskiego w Ur znaleziono około
6000 tysięcy lapisowych figurek zwierząt. Świadczy to o niezwykłej popularności kamienia. Co ciekawe wykonywano z niego nawet części instrumentów muzycznych, tzw. „sztandar z Ur” będący prawdopodobnie pudłem rezonansowym harfy, pokryty jest wyszukaną mozaiką z muszli i lapisu. Sztandar przedstawia życie ludności w czasach pokoju oraz wojny. Można go podziwiać w Muzeum Brytyjskim.

Ekskluzywny charakter koloru niebieskiego sprawił, że – zarówno w Mezopotamii, jak i innych krainach – rezerwowano go najczęściej dla wysokich warstw społecznych oraz władzy. Dobrym tego przykładem jest wykorzystanie całej palety błękitu, jako klucza programu dekoracyjnego północno-zachodniego pałacu Aszurnasirpala II w Nimrud. Niebieskie były tamtejsze malowidła ścienne, a także różnego rodzaju detale architektoniczne, między innymi glazurowane cegły, kolorowane rzeźby i wielkoskalowe płaskorzeźby.

W starożytnej Mezopotamii z lapis lazuli wytwarzano duże ilości drobnych przedmiotów osobistych. Mogły to być figurki zwierząt albo ludzi, biżuteria, czy pieczęcie cylindryczne, których używano do odciskania oficjalnych podpisów oraz inskrypcji religijnych w wilgotnej glinie.

Prawdziwą rewolucję w historii błękitu przyniósł wiek XIII, kiedy zaczęto sięgać po ultramarynę. Jej dzieje sięgają jednak znacznie głębiej. Lapis lazuli – minerał, który stanowi składnik naturalnej wersji ultramaryny – zaczął być importowany przez Egipcjan z gór w Afganistanie już 6000 lat temu. Egipcjanie wykorzystywali go jednak wyłącznie do tworzenia biżuterii.

Kamień wydobywano w Afganistanie, a następnie zaczęto go eksportować do świata śródziemnomorskiego i Azji Południowej. Znaleziono go również w osadach w północnej Mezopotamii (IV tysiąclecie p.n.e.) oraz w rejonach Shahr-e Sukhteh w południowo-wschodnim Iranie (III tysiąclecie p.n.e.). W Grobowcach Królewskich znaleziono sztylet z rękojeścią, amulety, miskę inkrustowaną lapisem, koraliki, inkrustacje ukazującą brwi i brody. Lapis lazuli wykorzystywany był przez Akadyjczyków, Asyryjczyków i Babilończyków w starożytnej Metopotamii do wytwarzania pieczęci i różnych elementów biżuterii.

Lapis lazuli był ulubionym kamieniem wykorzystywanym do tworzenia amuletów i ozdób, tj. skarabeusze, w starożytnym Egipcie. Biżuteria z lapis lazuli została znaleziona podczas wykopalisk w predynastycznym egipskim rejonie Naqada (3300–3100 p. n. e.). W Mykenach znaleziona została biżuteria z lapis lazuli, wskazująca na stosunki między Mykeńczykami, a rozwiniętymi cywilizacjami Egiptu i Wschodu.

Najbardziej charakterystyczne wyroby z lapisu lazuli pochodzą ze starożytnego Egiptu. Ten niebieski kamień zdobiący maski pośmiertne egipskich władców (m.in. słynną maskę Tutanchamona), znajdowane w ich grobowcach bransolety, pierścionki, naszyjniki, figurki bogów i pieczęcie w kształcie skarabeuszy, to właśnie lapis.

Według legend tablice z dziesięcioma przykazaniami, które Bóg przekazał Mojżeszowi na Górze Synaj były wykonane z lapisu lazuli. Być może źródłem tych legend było przekonanie o nadprzyrodzonych właściwościach kamienia.

Chrześcijanie poświęcili lapis Matce Bożej. Jej szaty na obrazach malowano ultramaryną – barwnikiem uzyskiwanym z lapis lazuli. W symbolice chrześcijańskiej niebieska barwa lazurytu oznaczała Niebo, zaś mieniące się złotem drobinki pirytu – gwiazdy.

Pigment

Lapis lazuli używano jako pigment w VI wieku w buddyjskich malowidłach w Afganistanie. Importowane do Europy przez weneckich handlowców w XIV i XV wieku, zyskało nazwę „ultramaryna”, co oznacza „zza morza”. Już wtedy ultramaryna uważana była za najdroższy pigment na świecie, cenny niczym złoto.

Z uwagi na zawrotną cenę ultramaryny, jej użycie zarezerwowano dla najbardziej wzniosłych i szlachetnych tematów. Nie bez powodu stała się więc kolorem nieba, pobożności Maryi, jak i najwyższych władców. Maryję niemalże zawsze malowano odzianą w błękitne szaty – szybko więc kolor ten stał się synonimem czystości, pokory i boskości.

Średniowiecze jeszcze bardziej rozkochało się w egzotycznie brzmiącym kamieniu szlachetnym. Lapis lazuli nie był już tylko cenioną dekoracją - uzyskiwany z niego niebieski pigment zwany ultramaryną, wykorzystywany był przez najbardziej wybitnych malarzy, aż do XIX wieku, to jest do czasu zsyntetyzowania syntetycznego.

Michał Anioł korzystał z ultramaryny przy malowaniu Sufitu Kaplicy Sykstyńskiej. Upodobali ją sobie także inni wielcy twórcy jak Leonardo da Vinci, Tycjan, Dürer czy Vermeer. Nieprzemijający błękit niezwykłej „Gwiaździstej nocy” Van Gogha to także zasługa lapis lazuli.

Jubilerstwo, medycyna alternatywna

Współcześnie lapis lazuli nadal jest używany w jubilerstwie, często w formie kamieni ozdobnych do wytwarzania pierścionków, naszyjników i bransoletek. Jego intensywna niebieska barwa przyciąga uwagę i nadaje każdej biżuterii elegancji i prestiżu.

Poza jubilerstwem, lapis lazuli znajduje zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, jako składnik luksusowych kosmetyków do makijażu.

Używany jest także w medycynie alternatywnej, gdzie przypisuje mu się właściwości zdrowotne i energetyczne. Otaczanie się tym kamieniem poprawia układ odpornościowy oraz przynosi ulgę w różnego rodzaju bólach i bezsenności. Wycisza system nerwowy i łagodzi objawy stresu. Egipcjanie używali go nawet do leczenia gorączki czy przeziębienia. Niezależnie od podejścia do magicznej mocy kamieni, trudno nie przyznać, że z lapis lazuli rezonuje niezwykła energia. Warto się mu przyjrzeć i sprawdzić, czy także na nasze życie wpłynie pozytywnie.

Symbolika

Ze względu na swój kolor od zawsze utożsamiany był ze światem religii, przypisywano mu boskie cechy. Posiadanie go, postrzegane było jako bycie bliżej nieba. Nazywany kamieniem mądrości, prawdy i inspiracji, w buddyzmie uznany za stymulator czakry trzeciego oka. Polecany jest osobom, które są na etapie duchowych poszukiwań, chcących znaleźć odpowiedzi na dręczące ich pytania. Ten minerał przyczynia się do większej odwagi i kreatywności.

Lapis lazuli ma również bogatą symbolikę. W wielu kulturach uważany jest za kamień mądrości i prawdy. Jest kojarzony z bogami nieba i odwieczną wiedzą. Egipcjanie wierzyli, że kamień ten przynosiło im ochronę i przyczyniało się do osiągnięcia duchowego oświecenia.

W chrześcijaństwie lazuryt symbolizuje czystość i niebiańską miłość, często łącząc się z wizerunkami Matki Boskiej. Jest również kamieniem, który według wierzeń ma moc przyciągania sukcesu i bogactwa.

Sumeryjska bogini nieba Inanna miała naszyjnik i laskę z lapis lazuli, a barwnikiem otrzymywanym z tego minerału malowano szaty Madonny. Skała wydobywana w górach Azji Centralnej to opoka wielu kultur.

Złoża

Zimne, niegościnne pustkowie afgańskiej prowincji Badachszan tworzy siatka skalistych szczytów, poorana zdradliwymi wąwozami. Piętrzy się tu wysokie na 7500 m n.p.m. pasmo górskie Hindukusz, którego nazwa w pełni wyraża nieprzyjazny charakter tego miejsca – w języku paszto Hindu Kusz znaczy „zabójca Hindusów”. Pomimo tak niesprzyjających warunków kopalniane wyrobiska eksploatowane są tu nieprzerwanie od ponad 6000 lat. Wydobywa się w nich lapis lazuli – kamień, który w wielu kulturach stał się atrybutem boskości oraz jednym z pierwszych towarów luksusowych.

Najważniejsze złoża, najlepszej jakości minerału pochodzą z doliny Sar-e-Sang w Badachszanie, położonej na północnym wschodzie surowej, górzystej prowincji Afganistanu. Są to chyba najstarsze działające do dzisiaj złoża kamieni jubilerskich. Lapis lazuli wydobywano tam już w 700 roku p.n.e., kiedy region ten był częścią kraju o nazwie Baktria. Marco Polo w swoim Opisaniu świata nazywał miejsce występowania lapisu „Niebieską górą”.

Ultramaryna

Dawniej lapis lazuli był jedynym źródłem ultramaryny – intensywnie niebieskiego pigmentu mineralnego. Ultramaryna uzyskiwana z tego właśnie surowca posiadała wyjątkowo piękny odcień. Renesansowy malarz Cennino Cennini pisał o niej, że jest: „najbardziej szlachetną, najpiękniejszą, najbardziej perfekcyjną ze wszystkich barw”. Jak wykazały badania spektralne, chemiczne i izotopowe, barwniki ze sproszkowanego lapisu lazuli stosowane były już w czasach prehistorycznych. Ślady ultramaryny znajdywane są m.in. w malowidłach naskalnych.

W późniejszych epokach, począwszy od epoki renesansu, otrzymywano ją poprzez łączenie najlepszej jakości sproszkowanego lapisu z kalafonią, mastyksem i woskiem pszczelim, a następnie długotrwałe ugniatanie powstałej masy pod wodą w celu oddzielenia pigmentu od zanieczyszczeń (pirytu, kalcytu).

Metoda ta, opisana w XIV wieku przez wspomnianego malarza Cennino Cenniniego, uchodziła za najbardziej efektywną. Naturalną ultramarynę, uzyskiwaną z lapisu lazuli, stosowano w malarstwie do końca XIX wieku. Duże zapotrzebowanie na ten surowiec w połączeniu z jego rzadkością sprawiło, że przez wiele wieków osiągał ceny porównywalne z cenami złota. Tylko najbogatsi mecenasi mogli pozwolić sobie na zakup lapisu lazuli dla swoich protegowanych. Częściej stosowano zamienniki, takie jak azuryt, który poza mniej intensywnym kolorem, miał jeszcze jedną wadę – z czasem zmieniał barwę na zieloną. W XIX wieku wysoka cena lapisu lazuli stała się przyczyną intensywnych poszukiwań sposobów wytwarzania sztucznego barwnika.

Najbogatszymi mecenasami sztuki w epoce renesansu byli florentyńscy książęta Medyceusze. Swoim podopiecznym, do których należeli między innymi Sandro Boticelli, Leonardo da Vinci czy Michał Anioł, zapewniali najlepsze warunki rozwoju i stałe dostawy lapisu lazuli do produkcji ultaramaryny. Byli również wielkimi miłośnikami wyrobów z tego kamienia. W drugiej połowie XVI wieku wytwarzaniem waz, czar i innych bibelotów z lapisu zajmowali się bracia Miseroni z Mediolanu. Książę Franciszek I zaproponował mistrzom przeniesienie warsztatu do Florencji – rodzinnego miasta rodu Medici. Dzięki współpracy z braćmi Miseroni w swojej kolekcji zgromadził imponującą kolekcją wysokiej klasy wyrobów lapisowych. W XVII wieku popularność zdobyły ponad to mozaiki z kamieni ozdobnych, w których główną rolę odgrywał właśnie intensywnie niebieski lapis lazuli.

Dziś naturalnej ultramaryny, uzyskiwanej z lapisu lazuli, używają osoby zajmujące się pisaniem ikon. Nie stosują one jednak metody, opisanej przez Cenniniego, gdyż cenią sobie drobne wtrącenia pirytu, które, ich zdaniem, dodają barwie „niebiańskiego blasku”.

Przy noszeniu ozdób z lapisem lazuli, trzeba pamiętać, by zdejmować go do mycia rąk i podczas wykonywania prac domowych, ponieważ kamień ten jest wrażliwy na mydło i inne środki chemiczne. Pod ich wpływem matowieje. Źle znosi także wysoką temperaturę. Ponieważ jest to miękki kamień, warto trzymać go z dala od biżuterii wykonanej z twardszych kamieni, takich jak kwarc, granaty, turmaliny i inne.

Odkrycia archeologiczne

Przykładem najbardziej wyrafinowanych artefaktów z lapis lazuli są niewątpliwie te odnalezione w południowym Iraku przez Charlesa Leonarda Woolleya. W 1922 r. ten brytyjski badacz starożytnego Bliskiego Wschodu, uznawany obecnie za prekursora współczesnej archeologii, objął kierownictwo wykopalisk w Tall al-Mukajjar – niegdyś słynnym mieście Ur. Po wielu niepowodzeniach, związanych między innymi z nieuczciwością robotników, dokonał przełomowego odkrycia. Spod grubej pokrywy pustynnego piasku oraz cegieł, pochodzących z późniejszych nawarstwień, wydobył nekropolię należącą do starożytnego miasta. Dzisiejsze szacunki wskazują, że w miejscu tym grzebano zmarłych przez blisko 3300 lat.

Woolley odkrył tam ponad 2000 pochówków. Szesnaście grobowców, które ze względu na inskrypcje nazwał królewskimi, wyróżniało się wyjątkową konstrukcją oraz wyposażeniem. Poza niezliczonymi egzemplarzami biżuterii, broni czy złotych naczyń archeolodzy odnaleźli tam: lirę (należącą kiedyś do sumeryjskiej królowej Pu-abi) ozdobioną złotą głową byka i stylizowaną brodą właśnie z lapis-lazuli; dwa złocone, wsparte o złote zarośla baranki, których futro również wykonano z niebieskiego kamienia oraz muszli; wreszcie jeden z najbardziej emblematycznych przykładów sztuki Sumeru – słynną zdobioną skrzynię zwaną sztandarem z Ur, także z lazurytu i masy perłowej.

Znaczenie

Wspomniany kamień jest też najczęściej wymienianym klejnotem w źródłach pisanych kultury sumeryjskiej. Licząca około 5000 lat historia bogini Inanny przywołuje go jako niezwykle ważny emblemat boskiej władzy. Mit ten opowiada o zstąpieniu wielkiej bogini, Królowej Niebios, do świata podziemnego, jej zmaganiach z bliźniaczą siostrą Ereszkigal, Królową Umarłych, i przywróceniu w ten sposób równowagi życia i śmierci. Nieustraszona Inanna (nazywana później imieniem Isztar), szykując się do podróży, włożyła emblematy swojej boskiej władzy będące także rezerwuarem jej magicznych mocy – poza najwspanialszymi szatami oraz koroną nieba miała naszyjnik i laskę wykonane z lapis lazuli. Wybór tego kamienia na potrzeby legendy nie może dziwić, zważywszy na to, że w starożytnym Sumerze był on powszechnie kojarzony z boską władzą. Sumeryjczycy wierzyli, że kamień zawiera w sobie duszę bóstwa, z którą można się połączyć przez noszoną na ciele biżuterię.

Również w starożytnym Egipcie lapis lazuli odgrywał niezwykle ważną rolę – podobnie jak w Mezopotamii zostało to utrwalone w języku. By nazwać kolor niebieski, Egipcjanie często korzystali z okreś­lenia „lapis-lazuli-podobny”, samą zaś barwę, symbolizującą dla nich nadprzyrodzoność, utożsamiali z domem najwyższego bóstwa Ra, czyli niebem – po egipsku nazywanym shbd, tak samo jak lapis lazuli.

Od samych początków egipskiej państwowości lapis lazuli wykorzystywano do wyrobu biżuterii oraz amuletów, dekorowano nim też ozdobne przedmioty. Egipska Księga umarłych – zbiór magicznych tekstów, które miały pomóc zmarłej osobie w podróży przez Duat (świat podziemny) do raju – szczegółowo opisywała użycie lapis lazuli w rytuałach pogrzebowych. W kontekście religijnym kamień utożsamiano ze zmartwychwstaniem, dlatego wiele spośród odnalezionych w grobowcach przedmiotów egipskiego rzemiosła artystycznego zawiera tę skałę. W życiu codziennym sproszkowany lazuryt służył bogatym Egipcjankom za cień do powiek. Kilka wieków później proszek ten znalazł zastosowanie jako pigment malarski, rewolucjonizując świat sztuki.

Wenecka wyłączność

Ultramaryna, bo o niej mowa, po raz pierwszy została użyta we wczesnym średniowieczu. Od około XIII wieku zaczęto w Europie eksperymentować z jej recepturą, chcąc wzmocnić intensywność niebieskiej barwy. Jeden z opracowanych wówczas przepisów przedstawił włoski malarz Cennino Cennini w traktacie zatytułowanym Il Libro Dell’arte: O, Trattato Della Pittura (Księga sztuki lub traktat o malarstwie), do dziś stanowiącym bogate źródło informacji o technikach warsztatowych wczesnego włoskiego renesansu. Opisana przez Włocha długotrwała i skomplikowana ekstrakcja służyła oddzieleniu czystego lazurytu od pozostałych minerałów znajdujących się w składzie lapis lazuli.

Aby pozyskać barwnik, według Cenniniego należy zacząć od selekcji materiału pod kątem zawartości lazurytu. Wybierano jak najciemniejsze fragmenty skały, które następnie wypalano, gwałtownie schładzano i mielono na drobny proszek. Powstały pył łączono z mieszaniną płynnej kalafonii sosnowej, mastyksu i wosku pszczelego. Dzięki tym zabiegom otrzymywano ciastowatą masę nazywaną pastello, którą potem przez tydzień przetrzymywano w temperaturze pokojowej, raz dziennie ugniatając. Po tym czasie masę łączono z podgrzanym potażem, który ekstrahował cząsteczki niebieskiego pigmentu. Proces, powtarzany kilka razy, pozwalał otrzymywać różne gradacje barwy – od ciemnoniebieskiej po bladą, zwaną ultramarynowym popiołem.

Począwszy od XV wieku, import lapis lazuli niemal w całości kontrolowała Wenecja. To przez jej porty dostawy azjatyckiego kamienia przybywały do Europy. Ten rodzaj transportu wpłynął również na określenie nazwy barwnika – ultramarinus znaczy „zza morza”. Ultramaryna była już wówczas najdroższym pigmentem świata. Dość często zaporowe ceny pigmentu blokowały pracę wielu słynnych malarzy. Na gest ze strony mecenasa musieli liczyć Michał Anioł czy Rafael Santi, a upodobanie Johannesa Vermeera do ultramaryny miało wpędzić go wraz z rodziną w olbrzymie długi. Niebieski barwnik stanowi dziś jeden z głównych wyróżników tego artysty – pojawia się on na niemal wszystkich dziełach Vermeera i to za jego pomocą malarz uzyskiwał charakterystyczną jasność silnego światła dziennego.

Odkrycie na początku XVIII wieku. błękitu pruskiego nie zadowoliło artystów. To jednak wciąż nie była ultramaryna: głęboka i trwała. Ten odcień w wersji syntetycznej uzyskano dopiero wiek później. W 1814 r. rytownik i malarz Jean-Jo­seph-François Tassaert w piecu do wypalania wapna przypadkiem zaobserwował osad o barwie łudząco przypominającej ultramarynę, co skłoniło francuskie Towarzystwo Wsparcia Przemysłu do rozpisania konkursu na proces syntezy barwnika. Dwóch chemików, Jean-Baptiste Guimet i Chris­tian Gmelin, sprostało zadaniu i od roku 1828 tak kosztowny wcześniej kolor zaczął być powszechnie dostępny. Nie oznacza to jednak, że na prawdziwy lapis lazuli brakuje już chętnych. Kopalnie w Badachszanie wciąż pracują, a niebieski kamień, nośnik najwznioślejszej symboliki wielu wspaniałych kultur, nadal – obok opium – stanowi najważniejszy produkt tej prowincji.

Znak zodiaku, rocznica

Lapis lazuli to tradycyjny kamień urodzinowy na grudzień. Jest to również kamień zodiakalny dla Koziorożca i kamień urodzinowy dla Wagi. Biżuteria z lapis lazuli może być doskonałym prezentem na 7 i 9 rocznicę ślubu.

Lapis był ulubionym kamieniem w starożytnym Egipcie, gdzie uważano, że prowadzi duszę do nieśmiertelności i otwiera serce na miłość. Mówiono, że kamień królewski zawiera duszę bogów.

Żródło:

1. https://moodscentbar.com/pl/module/xipblog/single?page_type=post&id=87&rewrite=niebieski-odmieniony-przez-przypadki

2. https://gentarus.com/pl/poznaj-historie-niezwyklego-kamienia-lapis-lazuli/

3. https://www.swkatarzyna-muzeum.pl/2018/03/lapis-lazuli/

4. https://todoro.pl/niebo-w-proszku/

5. https://przekroj.org/sztuka-opowiesci/niebianski-kamien/

6. https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Lapis_lazuli?utm_content=cmp-true

7. https://www.gia.edu/lapis-lazuli-history-lore

8. https://www.myku.co/pages/lapis-lazuli

9. https://mmjewelselection.com/blogs/articles/the-kings-blue-lapis-lazulis-journey-through-cultures-and-history?srsltid=AfmBOoqZJtS5SUu-H8F96Wu2NnEZalELmdZ3_pVlY6gvK_vkStuzYnfs

10. https://www.nhm.ac.uk/discover/bold-and-beautiful-specimens-from-south-asia.html

11. https://kgumusic.com/blogs/news/interesting-facts-about-lapis-lazuli?srsltid=AfmBOoqK-VGwCY6BTRg3chV6_Ii5UzVaa44ds2o40FFDyu3o-dkALWgP

12. https://science.howstuffworks.com/environmental/earth/archaeology/lapis-lazuli-found-in-teeth-medieval-european-woman.htm

13. https://science.howstuffworks.com/environmental/earth/geology/healing-crystals.htm

14. https://www.youtube.com/watch?v=FLz2LMWkixA

15. https://www.youtube.com/watch?v=w8otsykxZ4U