Iolit

Historia

Iolit to jubilerska odmiana cordierytu – minerału krzemianowego o niebiesko-fioletowej barwie. Na terenach Norwegii i Finlandii cordieryt znany był już od czasów średniowiecznych. Wikingowie wykorzystywali jego szczególne właściwości podczas żeglugi tzw. „kompas Wikingów”. Dzięki zjawisku pleochroizmu iolitu, czyli dwubarwności, obracanie kamienia pozwalało zlokalizować kierunek, w którym znajdowało się słońce, co było kluczowe do nawigacji. Cordieryt, jako tzw. „kompas zmierzchu” służył żeglarzom, a później lotnikom do określania pozycji słońca przy zachmurzonym niebie lub podczas zmierzchu.

Minerał został naukowo opisany pod koniec XVIII wieku. Został odkryty w 1812 roku na Półwyspie Iberyjskim i nazwany „cordierite” na cześć francuskiego geologa Louisa Cordiera (1777-1861).

Natomiast nazwa jubilerska „iolite” wywodzi się z greckiego „ion” – fiołek, nawiązująca do charakterystycznej fiołkowo-niebieskiej barwy. W XIX wieku iolit zaczął być stosowany w biżuterii, zwłaszcza w stylu wiktoriańskim.

Obecnie iolit pochodzi głównie z Indii (Rajasthan), Sri Lanki, Birmy, Madagaskaru, Brazylii, Tanzanii. Jest ceniony za barwę i silny pleochroizm – zmianę koloru w zależności od kąta patrzenia.

Właściwości

Podstawowe właściwości fizyczne: barwa niebieska, połysk szklisty, przezroczysty do szklistego. Łupliwość słaba, kamień jest dość kruchy.

Właściwości optyczne: bardzo silny pleochroizm. Iolit może pokazywać trzy różne kolory: intensywny niebieski lub fiołkowy, bladożółty lub brązowawy, szarawy.

Najcenniejsze okazy są barwy ciemnoniebieskiej, bez inkluzji. Twardość 7–7,5 pozwala na codzienne użytkowanie w biżuterii, choć kamień może pękać przy uderzeniu. Nie jest powszechnie poddawany obróbkom (w przeciwieństwie do szafirów), co czyni go kamieniem bardziej „naturalnym”.

Znane okazy

Nie występują spektakularnie znane okazy iolitu, tak jak w przypadku szafiru, czy szmaragdu. Mimo to istnieje kilka bardzo cenionych: „Water Sapphire” (Wodny Szafir) historyczna nazwa jubilerska stosowana w XIX–XX wieku do wyjątkowo czystych iolitów o szafirowej barwie. Nazwa nie odnosi się do jednego konkretnego okazu, lecz do grupy wysokiej klasy kamieni wystawianych w muzeach mineralogicznych.

W muzeach geologicznych (np. Smithsonian Institution, Natural History Museum w Londynie) znajdują się kryształy iolitu przekraczające kilkadziesiąt karatów. Fasetowane okazy iolitu o masie 30–50 karatów są bardzo rzadkie. Cenne jubilerskie okazy kolekcjonerskie to ciemne fiołkowo-niebieskie iolity 10–20 karatów z trójosiowym pleochroizmem – czasem eksponowane w specjalnych ustawieniach świetlnych. Iolity z Tanzanii i Sri Lanki charakteryzują się intensywnym kolorem, skrajnie rzadko występuje w nich tzw. efekt chatoyance „efekt kociego oka”, unikatowe egzemplarze sprzedawane są na aukcjach.

Kamień ten, ze swoimi niesamowitymi odmianami kolorystycznymi, jest szczególnie ceniony w nowoczesnej biżuterii i często stanowi centralny element luksusowej biżuterii. Cartier renomowany francuski dom dóbr luksusowych, założony w 1847 roku, znany przede wszystkim z ekskluzywnej biżuterii, zegarków oraz akcesoriów, takich jak perfumy i okulary wprowadził kilka modeli biżuterii z iolitem połączonego z innymi kamieniam szlachetnymi, takimi jak szafir i diament. Inne znane marki, jak na przykład Tiffany & Co. i Bulgari w swoich kolekcjach biżuterii luksusowej wprowadziły wzory z Iolitem.

Symbolika

W ezoteryce i litoterapii iolitowi przypisuje się mu szereg właściwości metafizycznych. Iolit wspomaga wyrażanie siebie, intuicję i zdolności parapsychiczne. Kojarzony z czakrą trzeciego oka (Ajna), która odpowiada za intuicję, postrzeganie i duchowy rozwój.

Niektóre źródła podają, że iolit wspomaga detoksykację organizmu i ma pozytywny wpływ na zdrowie fizyczne. Chociaż te właściwości nie są poparte naukowymi dowodami, symboliczne znaczenie kamienia i jego powiązanie z czakrą trzeciego oka dodają mu głębi i czynią go kamieniem o bogatej symbolice.