Fluoryt - tajemniczy minerał

Wprowadzenie do historii fluorytu

Fluoryt jest powszechnie występującym minerałem w przyrodzie, nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „fluere”, oznaczającego „płynąć” lub "topić". Wykopaliska archeologiczne wykazały, że fluoryt występował również w osadach w Ameryce Północnej, gdzie rdzenny lud używał go do produkcji narzędzi oraz materiału do ceremonii religijnych. Współczesne badania nad fluorytem ujawniają, jak głęboko zakorzeniony był on w kulturze różnych narodów, podkreślając jego znaczenie jako materiału o wielkim dorobku historycznym i społecznym. Warto podkreślić, że fluoryt to nie tylko kamień przeszłości, lecz także materiał, który ma wiele zastosowań w dzisiejszym świecie

Historia fluorytu sięga starożytności, pierwszy znany opis pochodzi od Georgiusowi Agricola z 1529 roku. W 1797 roku przyrodnik Carlo Antonio Galeani Napione oficjalnie nazwał go fluoryt, ze względu na jego zastosowanie w przemyśle stalowym, gdzie działał jako spoiwo między różnymi metalami.

Pierwszym francuskim laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii był Henri Moissan za wyizolowanie i zbadanie wolnego fluoru. Jego niezwykły talent zauważył nauczyciel matematyki w szkole zawodowej i zaczął udzielać mu dodatkowych lekcji. Po ukończeniu szkoły zawodowej Henri Moissana rozpoczął praktykę nauki zawodu u zegarmistrza, pana Goailler. Praktyka zawodowa została przerwana przez wybuch wojny francusko-pruskiej i powrót rodziny Moissan do Paryża. Za namową ojca Henri Moissan podejmuje naukę praktyczną, jako prowizor farmacji. Z powodu braku matury nie mógł podjąć studiów uniwersyteckich. Praktykował w aptece pana Baudry. W 1874 r. zdaje małą maturę i zapisuje się na studia pierwszego stopnia Ecole de Pharmacie. Dzięki koledze ze studiów, Jules’owi Plique’owi, Henri Moissan rozpoczyna pracę w laboratorium Muzeum Historii Naturalnej w pracowni znanego chemika Edmonda Frémy. To w tym laboratorium Henri zetknął się po raz pierwszy ze związkami fluoru. Po pół roku przeniósł się do laboratorium Pierre’a Paula Dehéraina, agronoma i badacza fizjologii roślin. Pierre Paul Dehérain zachęcił młodego Moissana do zdania pełnej matury i rozpoczęcia studiów uniwersyteckich, które ostatecznie ukończył w 1879. W 1882 Henri Moissan ożenił się z córką aptekarza, Marie Léonie Lugan, którą poznał dzięki swojemu niezastąpionemu koledze Jules’owi. Trzeba przyznać, że aptekarska córka doskonale wspierała swojego męża w jego pracy, bo okres szczęśliwego małżeństwa z nią był również czasem jego najbardziej owocnej pracy naukowej. Dopiero w 1886 roku francuski chemik Henri Moissan dokonał elektrolizy fluorku potasu w czystym fluorowodorze w temperaturze poniżej 0°C, uzyskując jasnożółty, reaktywny gaz Jego zainteresowania były bardzo szerokie, uwieńczone wieloma odkryciami i nagrodami. Efektem jego pracy naukowej było między innymi skonstruowanie elektrycznego pieca łukowego, synteza sztucznego diamentu, otrzymanie karbidu i innych węglików, wodorków, borków, krzemków wielu metali. Był autorem ponad trzystu oryginalnych prac, członkiem licznych towarzystw naukowych, wykładowcą, profesorem i pierwszym francuskim laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Tę wyjątkową nagrodę farmaceuta – zegarmistrz otrzymał w 1906 za swoją mrówczą pracę nad wyizolowaniem i zbadaniem wolnego fluoru.

Związki fluoru były natomiast już znane od kilku stuleci. Pierwsza historyczna wzmianka o związkach fluoru pochodzi z dzieła Georgiusa Agricoli De Re Metallica (O górnictwie i hutnictwie).

Georgius Agricola urodził się w 1494 w saksońskim Glauchau, a zmarł w 1555 roku w Chemnitz. Agricola był prawdziwym człowiekiem Renesansu, odebrał ogólnohumanistyczne wykształcenie z siedmiu sztuk wyzwolonych (gramatyka, logika, retoryka, geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka) i medycyny. Wykonywał pracę lekarza, aptekarza i burmistrza, a z zamiłowania był metalurgiem, górnikiem i hutnikiem. Georgius Agricola opisał w swoim dziele zastosowanie fluorytu (fluorku wapnia) jako topnika. To właśnie od tej cechy, obniżania temperatury topnienia pochodzi nazwa fluor, od fluere „płynąć”.

Dalsze udokumentowane badania nad związkami fluoru pochodzą od Andreasa Sigismunda Marggraffa (1709-1782), syna berlińskiego aptekarza. Marggraff potraktował fluoryt kwasem siarkowym i zaobserwował, że z mieszaniny wydziela się gaz, który niszczy mu szkło laboratoryjne. Ze związkami fluoru zetknął się również znany szwedzki farmaceuta i chemik Carl Wilhelm Scheele. Analizował on pracę XVII wiecznego mistrza szklarstwa Heinricha Schwannharda, który opisywał, że podczas pracy z kwasem siarkowym i fluorytem wydziela się gaz, który powoduje zmętnienie szkła. Scheele nazwał ten żrący gaz „kwasem fluorowym”.

Z początkiem XIX wieku, wśród wielkich chemików epoki rozgorzała dyskusja na temat gazu wydzielającego się z fluorytu, jego natury i właściwości. Louis Jacques Thénard i Joseph Louis Gay Lussac próbowali otrzymywany gaz rozłożyć, ponieważ zgodnie z teorią Lavoisiera spodziewali się znaleźć w żrącym, kwasowym gazie tlen. Nie udało się to jednak żadnemu z nich. Badaniami nad związkami fluoru zainteresował się również André-Marie Ampère, znany francuski matematyk i fizyk. Genialny fizyk – samouk zasugerował elektrolizę jako metodę rozkładu „kwasu fluorowego”. Swoimi przemyśleniami podzielił się z Humphry’m Davy’m, uznanym angielskim chemikiem. Ampère słusznie podejrzewał, że fluorowodór to związek wodoru z nieznanym pierwiastkiem, analogiem chloru. Ampère ukuł nawet nazwę dla tego nieznanego pierwiastka – „fluor”. Niedługo zresztą po ochrzczeniu nieznanego jeszcze pierwiastka fluorem, zaproponował jednak inną nazwę „ftor” (phtore) od greckiego słowa „niszczyć”. Faktycznie, fluor, a konkretnie fluorowodór i fluorokrzemowodór, które najczęściej wydobywały się z aparatury XIX wiecznych chemików zbierały śmiertelne żniwo. Zatruciu podczas prób nad wyizolowaniem fluoru uległ belgijski chemik Paulin Louyet (1818-1850) i jego francuski kolega Jérôme Nicklès. Obaj zostali znalezieni martwi w swoim laboratorium, a ich ciała nosiły ślady poważnych oparzeń chemicznych. Irlandzcy bracia chemicy, Thomas i George Knox ulegli bardzo ciężkiemu zatruciu, co uczyniło z nich inwalidów, Humphry Davy, Joseph Luis Gay Lussac, Louis Jacques Thénard, Edmond Frémy doznali chemicznych oparzeń oczu i dróg oddechowych, a sam odkrywca wolnego fluoru, Henri Moissan ulegał wielokrotnemu zatruciu i oparzeniu fluorowodorem. Moissan podsumowując swoją pracę nad fluorem powiedział, że fluor skrócił jego życie o 10 lat.

Fluoryt

Fluoryt jest minerałem, naturalnie występującą odmianą krystaliczną fluorku wapnia i tworzy głównie kryształy sześcienne chociaż mogą również występować mniej powszechne kryształy równoległe, jego struktura krystaliczna wpływa na niezwykłe zjawiska optyczne. Minerał ceniony w jubilerstwie oraz kolekcjonerstwie, charakteryzuje się unikalnymi właściwościami fizycznymi. Jedną z najważniejszych właściwości fizycznych fluorytu jest jego twardość w skali Mohsa wynosi 4. Oznacza to, że jest to stosunkowo miękki, wymaga ostrożności podczas obróbki i użytkowania, ale jednocześnie pozwala na uzyskanie finezyjnych kształtów i detali w rzemiośle jubilerskim. W stanie czystym fluoryt jest bezbarwny i przezroczysty. Jednak jego zakres kolorów rozciąga się na prawie całe spektrum ze względu na obecność zanieczyszczeń, zdobywając przydomek "najpopularniejszy kamień na świecie".

Fluoryt występuje w barwach od lilii do fioletowych, poprzez przezroczyste, czerwone, różowe, kawowe, żółte, niebieskie, zielone, a nawet spotykane są wielokolorowe okazy. Kryształy fluorytu pod wpływem światła UV wykazują zdolność do fluorescencji, czyli świecenia. To zjawisko optyczne zostało po raz pierwszy zaobserwowane w mineralnym fluorycie i nazwane „fluorescencja”.

Fluoryt zwykle występuje w granitowych żyłach skalnych i często jest występuje z innymi minerałami, takimi jak kwarc, kalcyt i baryt. Fluoryt często występuje obok ołowiu i cynku minerałów w żyłach hydrotermalnych. Jedne z najlepszych kryształów fluorytu pochodzą z Anglii, w szczególności z Durham, Kornwalii i Cumberland.

Historyczni mineralogowie byli szczególnie zafascynowani fluorytami z Anglii, zwłaszcza z hrabstw Cumberland w Kornwalii, które charakteryzują się wyraźnym dichroizmem, czyli zmianą barwy światła podczas ruchu – tzw. fluorytem zmiany barwy. Mineralog Gustav von Tschermak (1836-1927) pisał o tutejszych angielskich fluorytach 1884 "ma morsko-zielony kolor w przechodzącym świetle, podczas gdy w uderzającym świetle wydaje się pięknie fioletowo-niebieski".

Castleton w Derbyshire słynie z rzadkiej odmiany fluorytu znanej jako Derbyshire Blue John lub Derbyshire spar z charakterystycznym pasmem kolorów błękitnego, fioletowego i fiołkowego. Tworzono z niego miski, wazony i ozdobne przedmioty, które były sprzedawane w całej Europie i regionie Morza Śródziemnego. Materiału tego nie można znaleźć nigdzie indziej na świecie. Występuje tam masowo, wykazuje pasma o kolorze żółtym i fioletowym i jest obecnie wydobywany.

Inne znane złoża fluorytów znajdują się w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Norwegii, Meksyku i Kanadzie. Illinois w USA było kiedyś największym producentem na świecie, ale ostatnia kopalnia została zamknięta w 1995 roku. Zgromadzenie Ogólne Illinois uchwaliło ustawę uznaną za fluoryt jako swój oficjalny minerał stanowy.

Największy kryształ fluorytowy, jaki kiedykolwiek odkryto, został podobno zlokalizowany w Rosji, mierzący 2,12 metrów wysokości i ważący 16 ton, co pokazuje imponujący rozmiar, jaki te formacje mogą osiągnąć.

Znany pod różnymi innymi nazwami, takimi jak androdamant, derbyshire spar, fluoryt wapnia, bruiachite, chrom-fluoryt, liparyt, fluor i topliwy. Nazwy te odzwierciedlają nie tylko jego właściwości chemiczne, ale także różne regiony i kultury, które oddziaływały z tym minerałem.

Przezroczysty fluoryt jest jednym z najrzadszych z wielu odmian fluorytu i był kiedyś używany do produkcji soczewek optycznych.

W przemyśle fluoryt jest wykorzystywany przede wszystkim do produkcji kwasu fluorowodorowego, który jest niezbędny w przetwórstwie aluminium. Jest również szeroko stosowany w produkcji emalii, szkła półprzezroczystego i soczewek okularowych. Ponadto, ze względu na swoje niskie właściwości dyspersyjne, fluoryt jest cenny w zastosowaniach optycznych, dzięki czemu idealnie nadaje się do wytwarzania soczewek i pryzmatów.

Kopalnie: Pakistan, Rosja, Czechy, Peru, Niemcy, Hiszpania, Chiny, Szwajcaria, Meksyk i RPA.

Biżuteria z fluorytu

Kamień ma starożytną historię i był używany ze względu na swoje dobroczynne właściwości dla ciała i umysłu. Fluoryt był uważany za "trzecie oko", które wspomaga intuicję. W czasach starożytnych ten naturalny kamień był często używany dzięki swoim hipnotyzującym kolorom.

Unikalna struktura kryształu fluorytu i żywe kolory sprawiają, że jest on popularnym wyborem dla biżuterii. Od delikatnych wisiorków po odważne naszyjniki, dostępna jest bogata biżuteria z fluorytu.

Jednym z najbardziej atrakcyjnych aspektów biżuterii z fluorytu jest różnorodność kolorów i formacji. Przezroczyste i przezroczyste do półprzezroczystych odcienie kryształu, od fioletowego do zielonego, sprawiają, że jest on wszechstronny w branży jubilerskiej.

Dodatkowo, miękkość fluorytu w skali twardości Mohsa sprawia, że jest on łatwiejszy do cięcia i osadzania w biżuterii niż twarde kamienie, takie jak diamenty.

Dla tych, którzy doceniają metafizyczne właściwości fluorytu, noszenie biżuterii wykonanej z tego kryształu może mieć dodatkowe korzyści poza estetycznym wyglądem. Uważa się, że energia kryształu fluorytu promuje jasność umysłu i skupienie oraz pomaga zrównoważyć i wyrównać czakry.

Wiele osób uważa, że noszenie biżuterii z fluorytu może mieć pozytywny wpływ na ich ogólne samopoczucie. Może to być przezroczysty fluoryt, różowy kamień fluorytowy lub czarny fluoryt, by wymienić tylko kilka.

Fluoryt jest świetnym kryształem do biżuterii i można go znaleźć w różnych stylach i cenach. Niezależnie od tego, czy jest to prosty naszyjnik, czy skomplikowany element dekoracyjny, biżuteria z fluorytu jest dostępna, aby dopasować się do budżetu i preferencji stylistycznych każdego.

Wszechstronność fluorytu sprawia, że jest on ulubieńcem w świecie biżuterii. Można go znaleźć w różnych formach – surowym, ciętym, bębnowym lub polerowanym – i często jest oprawiony zarówno w srebro, jak i złoto. Podczas gdy tęczowy fluoryt jest powszechny, dostępne są również inne kolory, takie jak zielony, niebieski, fioletowy, a nawet różowy. Rzadsze głębokie czerwienie są jednak bardziej nieuchwytne.

Wierzenia i legendy

Szeroka gama kolorów fluorytu wzbudzała podziw, a niektóre cywilizacje postrzegają go nawet jako skrystalizowane światło, co świadczy o jego blasku i niepowtarzalnym pięknie. Zauważono jego silny wpływ na dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne. W czasach starożytnych uważano go za „trzecie oko”, dając nie tylko racjonalność, ale także intuicję. Uwodził ludzi ze wszystkich epok dzięki ekstremalnemu pięknu koloru i niesamowitej różnorodności. Nawet w starożytności był używany jako kamień dekoracyjny.

Chińczycy używali fioletowego fluorytu jako talizmanu ochronnego, wierząc, że odstrasza złe duchy i przyciąga szczęście. Zielony fluoryt, czasami zastępował ceniony jadeit w rzeźbach, oferując żywą i kolorową alternatywę. Chińczycy wydobywali zieloną odmianę fluorytu, błędnie nazywaną „zielonym kwarcem” i wykonywali z niego rzeźby i figurki.

Egipcjanie rzeźbili koraliki, skarabeusze i posągi bogów z fluorytu, włączając ten kamień do swoich duchowych i kulturowych rytuałów.

Grecy używali fluorytu i jego odcieni do stworzenia słynnych wazonów Murrhine, cenionych za elegancję i oryginalność.

Rzymianie wierzyli, że picie alkoholu z kubka wyrzeźbionego z fluorytu zapobiega zatruciu, przekonanie, które podkreśla symboliczne i praktyczne znaczenie tego kamienia w czasach starożytnych. W ruinach Pompejów odkryto obiekty fluorytu, podkreślając jego powszechne zastosowanie w codziennym życiu starożytnych Rzymian.

Po podboju Wielkiej Brytanii Rzymianie zaczęli wydobywać słynnego "Blue John", charakterystyczną niebiesko-żółtą odmianę fluorytu. Kamień ten był tak cenny, że byli gotowi wydać duże sumy, aby go zdobyć, co zanotował Pliniusz Starszy, który wspomniał, że cesarz Neron rzekomo zapłacił równowartość 240 000 dolarów za wyjątkowy okaz.

W Ameryce odkryto rzeźby pochodzące z budowniczych kultury Mississippi (900-1650), w tym koraliki, wisiorki, ozdoby do uszu i statuetki wykonane z fluorytu, ujawniając znaczenie kamienia w rytuałach i zdobieniach tej kultury.

Jak dbać o fluoryt

Fluoryt to wyjątkowy minerał, który nie tylko zachwyca swoim pięknem, ale również posiada szereg korzystnych właściwości. Aby cieszyć się jego atutami przez długi czas, istotne jest odpowiednie pielęgnowanie i przechowywanie tego kamienia. Przede wszystkim, czyszczenie fluorytu powinno być wykonywane z najwyższą ostrożnością. Należy unikać silnych detergentów oraz środków chemicznych, które mogą zmienić jego kolor oraz strukturę. Najlepszym sposobem na oczyszczenie fluorytu jest delikatne przemycie go chłodną wodą, a następnie osuszanie miękką ściereczką. W przypadku większych zanieczyszczeń, można użyć roztworu z łagodnego mydła, jednak ważne, aby szybko spłukać resztki detergentów

Fluoryt w sztuce i w kulturze

W starożytnym Egipcie fluoryt był używany do tworzenia ozdobnych przedmiotów, a także w biżuterii, co podkreśla jego znaczenie w dawnych cywilizacjach. Współcześnie, kamień ten zyskał uznanie wśród artystów i jubilerów, którzy doceniają jego różnorodność kolorystyczną oraz unikalne właściwości optyczne.

W sztuce, fluoryt często pojawia się jako akcent w rzeźbach oraz elementach dekoracyjnych. Jego przejrzystość i intensywne barwy przyciągają uwagę, czyniąc z niego doskonały materiał do wyrobu oryginalnych dzieł. W XX wieku, artysta David Smith wykorzystywał fluoryt w swoich rzeźbach, wprowadzając ten kamień do nowoczesnej sztuki, co miało duże znaczenie w kontekście łączenia natury z formą artystyczną. Z kolei w jubilerstwie, kamień ten często wykorzystywany jest do produkcji unikalnych pierścionków, naszyjników i kolczyków, co świadczy o jego popularności oraz wszechstronności.

Fluoryt nie tylko zachwyca estetyką, ale również ma symboliczne znaczenie. Różne kultury przypisywały mu właściwości ochronne, a także wierzono, że wpływa na koncentrację i klarowność myśli. Dlatego biżuteria z fluorytem często była noszona jako talizman. W obszarze rzemiosła, unikalna struktura tego kamienia przyciągnęła uwagę rzemieślników, inspirując ich do tworzenia wyjątkowych przedmiotów użytkowych. W ten sposób fluoryt pozostaje ważnym elementem zarówno w sztuce, jak i rzemiośle, świadcząc o bogatej tradycji i różnorodności jego zastosowań

Fluoryt w medycynie alternatywnej

Fluoryt, nazywany również „kamieniem intelektu”, może również wspomagać rozwój osobisty. Dzięki swojej zdolności do wspierania klarowności myśli, wielu uważa go za skuteczne narzędzie w procesie podejmowania decyzji. Osoby pracujące w stresujących środowiskach zgłaszają, że noszenie fluorytu przy sobie pozwala im na lepsze zarządzanie stresem, co wpływa na ich ogólne samopoczucie i produktywność w pracy. Używając fluorytu w praktykach samorozwoju, można dostrzec istotne zmiany w sposobie myślenia oraz doskonaleniu umiejętności interpersonalnych.

Fluoryt, znany z różnorodności kolorów, jest minerałem o unikalnych właściwościach, które znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach. Jego kolorystyka obejmuje odcienie zieleni, fioletu, niebieskiego, a nawet żółtego, co sprawia, że jest często wykorzystywany w obu, zarówno estetycznych, jak i praktycznych kontekstach. Na przykład, zielony fluoryt jest często stosowany w technikach medytacyjnych, ponieważ ma tendencję do wspierania równowagi i harmonii. Jego właściwości energetyczne sprawiają, że jest ceniony w praktykach ezoterycznych definitywnie związanych z uzdrawianiem lub ochroną.

Fioletowy fluoryt, z jego intensywnymi odcieniami, jest postrzegany jako kamień duchowy, który stymuluje intuicję oraz zdolności psychiczne. Użytkownicy tego minerału twierdzą, że pomaga w osiąganiu głębszych stanów medytacyjnych, co czyni go istotnym elementem wielu praktyk duchowych.

Niebieski fluoryt z kolei, często łączony z komunikacją, może być przydatny w pracy nad wyrażaniem emocji i myśli. Często jest wykorzystywany w literaturze oraz sztuce przedmiotów, by ułatwić klarowność myślenia. Niebieski fluoryt jest szczególnie znany z łagodzenia problemów z oczami, takich jak infekcje lub niedrożność przewodów łzowych. Jego kojące właściwości promują jasne i zdrowe widzenie. A także do łagodzenia zaburzeń gardła, ucha wewnętrznego, kanału nosowego i afonii, zapewniając mile widzianą ulgę w dolegliwościach regionu ENT (uszu, nosa i gardła), szczególnie poprzez zmniejszenie stanu zapalnego i podrażnienia. Niebieski fluoryt jest czasami kojarzony z potencjalnymi korzyściami w leczeniu choroby Alzheimera lub starczej demencji.

Żółty fluoryt, rzadziej spotykany, jest ceniony za zdolność do przyciągania pozytywnej energii oraz wspierania kreatywności. Jego jasne odcienie mogą stwarzać atmosferę optymizmu i szczęścia, co odkryto w licznych praktykach medytacyjnych oraz terapeutycznych. Różnorodność kolorów fluorytu nie tylko podnosi jego estetyczną wartość, ale również pozwala na zastosowania w różnych dziedzinach życia, od sztuki po uzdrawianie. Każda odmiana ma swoje specyficzne właściwości, które są cenione przez miłośników kryształów oraz praktyków ezoteryki.

Zastosowanie

Fluor ma wiele zastosowań w przemyśle, a fluoryt jest naszym głównym źródłem fluoru. Duże ilości fluorytu są wykorzystywane do produkcji kwasu fluorowodorowego i wysokooktanowych paliw, jak również do produkcji płaskich wyświetlaczy panelowych i półprzewodników. Pierwsza produkcja fluoru na dużą skalę miała miejsce podczas II wojny światowej, kiedy użyto go do oddzielenia i wzbogacenia uranu potrzebnego do budowy bomby atomowej w ramach Projektu Manhattan. Na lepsze lub gorsze, fluor pomógł wprowadzić nas w erę atomową i nadal jest używany do wzbogacania uranu w elektrowniach jądrowych i broni. Fluor jest również używany do tworzenia różnych niereaktywnych żywic fluorowęglowych, które są używane do rur, zbiorników, a nawet przyborów kuchennych. Jeden z tych ostatnich jest najbardziej znany pod nazwą handlową Teflon.

Źródło:

1. https://www.en.emmanuelleguyon.com/vertus_fluorite_en.php

2. https://www.stonemania.co.uk/crystals/e-f/fluorite

3. https://commonminerals.esci.umn.edu/minerals-f/fluorite

4. https://www.anahana.com/pl/crystals/fluorite-meaning

5. http://www.georgius-agricola.de/index.html

6. http://biography.yourdictionary.com/andreas-marggraf

7. http://mx1.specialtypharma.com/Main/Back-Issues/EyeSol-a-Novel-Topical-Ocular-Drug-Delivery-System-137.aspx

8. http://radiopaedia.org/articles/contrast-enhanced-ultrasound-2

9. Świat fluorytu: kamień szlachetny pełen piękna i różnorodnych kolorów — Fierce Lynx Designs

10. R.Toon, Fluorine, an obsession with a tragic past, Education in Chemistry, September 2011

11. T.Henkel-Hanke, M.Oleck, Artificicial oxygen carriers: a current review, AANA Journal, June2007, vol. 75 No.3

12. J.Wisniak, Henri Moissan – The Discoverer of Fluorine,Education Quimica Octobre 2002 13(4)

13. T.Okazoe, Overview on the history of organofluorine chemistry from the viewpoint of material industry, Proc Jpn Acad Ser B Physical and biological sciences 2009 Oct.85 (8)

14. H.Meinert, T.Roy, Semifluorinated alkanes – a new class of compounds with outstanding properties for use in ophthalmology, Eur. Journal of Ophtalmology, 2002, vol. 10, No.3

15. C.Ibiapina, A.Cruz, P.Camargos, Hydrofluoroalkanes as a propellant for pressurized metered dose inhalers, history, pulmonary deposition,pharmacokinetics, efficacy and safety, Jornal de Pediatria, 2004, vol. 80, No 6

16. H-J. Böhm, D.Banner, S.Bendels,M.Kansy, B.Kuhn, K.Müller, U.Obst-Sander, M.Stahl, Fluorine in medicinal chemistry, ChemBioChem 2004,5,

17. Bezante*, N. Girardi, S. Agosti, A. Barsotti, Contrast echocardiography: the role of sulfur hexafluoride in achieving optimal results, Eur J Echocardiography 7 Suppl. 2 (2006) S2–S7

18. J. Ruiz-Cabello, B. Barnett, P. Bottomley, J. Bulte Fluorine (19F) MRS and MRI in biomedicine, NMR Biomed. 2011 Feb; 24(2): 114–129.